Geçmişin İzleri: Klasik Osmanlı Mimarisi

Hiç kuşku yok ki geçmişten günümüze kalan en önemli izler arasında mimari eserler yer alıyor. Tarihin en önemli devletleri arasında bulunan bulunan Osmanlı Devleti’nin bıraktığı mimari eserler ise yüzyıllar sonra bile dikkat çekiciliğinden hiçbir şey kaybetmiyor. Peki, Osmanlı mimarisini daha yakından tanımaya ne dersiniz?

Osmanlı Mimarisinin Dönemleri
Osmanlı mimarisi altı dönemde incelenir ve bu dönemlerde verilen eserler, farklı özellikleri ile bilinir.

1- Erken Dönem Osmanlı Mimarisi: “Bursa Üslubu” olarak da bilinir. 1299 ilâ 1501 yılları arasını kapsar. Bazı araştırmacılar ise bu dönemin, 1437 yılında Edirne’deki Üç Şerefeli Cami’nin inşasının ardından tamamlandığını savunur. Topkapı Sarayı ve Çinili Köşk, Erken Dönem Osmanlı eserlerinin en görkemlileri arasında yer alır. Bunun yanı sıra Türkiye’nin UNESCO Dünya Miras Listesi’nde Yer Alan Yerleri arasında bulunan Safranbolu ve Cumalıkızık da bu dönemi yansıtır.

2- Klasik Dönem Osmanlı Mimarisi: 1501 ve 1703 yıllarını kapsayan bu mimari dönemde, dini yapılar ve kamu yapıları görkemli bir biçimde inşa edilmiş. Ayasofya’dan ilham alınan Klasik Dönem Osmanlı Mimarisinin en önemli eserleri büyük şehirlerde bulunur. Selimiye Camii, Sultanahmet Camii, bu dönemin başlangıcına vesile olduğu kabul edilen Bayezid Camii dönemin en önemli eserleridir.

3- Lale Devri Mimarisi: 1703 ve 1757 yıllarını kapsar. Batılılaşmanın ilk adımları olarak kabul edilen bu dönemde halka açık yerler inşa edilmiş ve sahile yakın noktalarda eserler verilmiş. III. Ahmet Çeşmesi, bu dönemin en önemli eserleri arasında yer alır.

4- Barok Dönemi Mimarisi: Kıvrımlı formların ve süslemelerin önemli olduğu bu dönem, 1757 ve 1808 yıllarını kapsar. Laleli Camii, bu dönemin eserlerinden biridir.

5- Ampir Üslup Dönemi Mimarisi: 1808 ve 1876 yıllarında verilen eserler bu döneme dâhil edilir. Günümüzün görkemli eserlerinden kabul edilen Çırağan Sarayı ve Barok mimarinin izlerini taşıyan Dolmabahçe Sarayı dönemin önemli eserlerinden birkaçıdır. “Türk Tarihindeki 5 Mimar ve Eserleri” yazımızda yer verdiğimiz Balyan Ailesi’nin bu dönem eserlerinde imzası vardır.

6- Tanzimat Dönemi Mimarisi: Genellikle kamu alanları inşa edilen bu dönem, 1876 - 1922 yılları arasını kapsar. Düyun-u Umumiye Binası (İstanbul Lisesi) ve Büyük Postane, dönemin en bilinen eserleri arasındadır.

Bu arada bazı kaynaklarda Osmanlı mimarinin; Erken Dönem, Klasik Dönem ve Geç Dönem olmak üzere üç başlıkta incelendiğini de belirtelim.

Klasik Osmanlı Mimarisinin Temel Özellikleri Nelerdir?
Sırlar barındıran ve dünyayı kendine hayran bırakan Mimar Sinan, klasik dönem Osmanlı mimari yapılarının inşa meşhurlarına imza atan isimlerden biri. Bu dönemin geniş bir aralığı kapsaması ve en bilinen Osmanlı mimarisi eserlerinin çoğunun bu dönem verilmesi de Klasik Osmanlı mimarisini özel kılıyor. Peki, klasik dönem Osmanlı mimarisi özellikleri nelerdir?

● Yarım kubbe kullanımı bu dönemde oldukça yaygındır. Orta kubbe, kemerler üzerine oturtulur ve kalan kısımlar yarım ya da çeyrek kubbeler ile desteklenir.
● Cami ve türbelerde kesme taş; medrese ve ticaret yapılarında ise taş ve tuğla sıklıkla tercih edilir.
● Süslemeler oldukça doğal ve mimariyi arka plana düşürmeyecek tarzdadır. Taş, tuğla ve iki renkli taşların yanı sıra mermerden de süslemeler için yardım alınır. Ayrıca bu dönemde Osmanlı mimarisinin olmazsa olmazı çiniden de iç mekân süslemelerinde yararlanılmıştır.
● Her yerden görülebilecek, şehrin siluetini değiştirebilecek görkemli yapılar inşa edilmiştir.